Statut jest kluczowym dokumentem regulującym sposób działania organizacji – stowarzyszenia lub fundacji. Łącznie z przepisami ustawowymi, w szczególności ustawą o fundacjach oraz ustawą Prawo o stowarzyszeniach, statut daje podstawowe ramy prawne, na których organizacje opierają swoją aktywność. Statut powinien być zapisany w miarę możliwości prosto i logicznie, a wszelkie działania prowadzone przez stowarzyszenie lub fundację muszą być z nim zgodne i nie mogą mu zaprzeczać. Wraz z dynamiką prowadzenia działalności może się okazać, że pewne zapisy statutowe mają wpływ na rozwój organizacji, np. ubieganie się o dodatkowe środki z budżetów innych samorządów, dotacje z funduszy europejskich lub nawet zmianę statutu. Poniżej można znaleźć kilka najczęściej występujących błędów w statutach, które skutecznie utrudniają efektywną działalność wielu organizacji i których warto się wystrzegać przy konstruowaniu swojego dokumentu:  

1. Zapisy przedmiotu prowadzenia działalności są za bardzo konkretne. Przedmiot działalności powinien wskazywać konkretnie, w jaki sposób chcemy realizować cele statutowe organizacji. Jednak zbyt mocne ograniczenie może w przyszłości powodować spore problemy. Przykład: Stowarzyszenie działające na rzecz rozwoju kultury i sztuki oraz wspieranie działalności artystycznej twórców poprzez prowadzenie pracowni artystycznych, zajęć dla dzieci i młodzieży oraz organizację wystaw, ekspozycji, koncertów, festiwali, wernisaży. Organizacja nie wskazała w statucie możliwości prowadzenia działalności w innych formach. Nie uwzględniła w przedmiocie działalności np. możliwości organizacji szkoleń i konferencji, a gdy wystąpiła z taką ofertą do samorządu województwa, oferta została odrzucona z przyczyn formalnych. Otóż członkowie komisji konkursowej dopatrzyli się braku podstaw statutowych do organizacji tego typu przedsięwzięcia.  

2. Cele działania są zbyt ogólne i nie uwzględniają grup docelowych. Zdarzają się zapisy statutowe stowarzyszeń i fundacji, które są zbyt ogólne. Organizacje lubią powielać zapisy ze statutów innych stowarzyszeń i fundacji albo dla bezpieczeństwa kopiują wprost zapisy ustawy o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie. Zbyt ogólne sformułowanie celów może narazić organizację na odrzucenie wniosku w ramach otwartego konkursu ofert. Przykład: Wśród celów stowarzyszenia w statucie wymieniono: rozwój wypoczynku dla dzieci i młodzieży, rozwój edukacji, pomoc społeczna oraz rozwój kultury i sportu. Gdy organizacja posiadająca taki zapis w statucie wystąpiła o środki z budżetu państwa na działania skierowane do seniorów, oferta została odrzucona z przyczyn formalnych. Powodem był fakt, że nie posiadała ona w statucie zapisów dotyczących prowadzenia działalności na rzecz tej grupy docelowej (tj. osób starszych).  

3.  Zakres działalności określony w statucie jest działalnością regulowaną. Jednym z błędów, które często popełniają organizacje pozarządowe jest rozpoczęcie prowadzenia działalności zaraz po uzyskaniu wpisu do KRS, pomimo że jest ona tzw. działalnością regulowaną. Wykonywanie działalności regulowanej wymaga spełnienia szczególnych warunków, określonych przepisami prawa oraz wpisu do rejestru. Do jej wykonywania konieczne jest uzyskanie zezwolenia, licencji albo zgody. Niektóre formy działalności regulowanej często realizowane przez organizacje pozarządowe to:

·      działalność polegająca na świadczeniu usług turystycznych, organizowaniu imprez turystycznych oraz pośredniczeniu na zlecenie klientów w zawieraniu umów o świadczenie usług turystycznych – działalność ta wymaga wpisu do rejestru organizatorów turystyki i pośredników turystycznych, a organem prowadzącym rejestr jest marszałek województwa właściwy ze względu na siedzibę organizacji;
·      działalność w zakresie organizacji wypoczynku dzieci i młodzieży – działalność ta realizowana jest pod nadzorem właściwego kuratora oświaty i wymaga uzyskania stosownego zaświadczenia, dotyczy organizacji tzw. „półkolonii”, ale też wszelkich innych form, np. „ferii w mieście” czy warsztatów;
·      działalność w zakresie opieki nad dziećmi do lat 3 – działalność ta realizowana jest pod nadzorem właściwego wójta (burmistrza, prezydenta) i może być realizowana tylko w 4 formach – żłobek, klub dziecięcy, opiekun dzienny i niania. Nawet kilkugodzinny czas opieki nad dziećmi do lat 3 w formie kącika, np. podczas wydarzeń kulturalnych lub edukacyjnych wymaga odpowiednich uprawnień i w większości przypadków zgłoszenia do stosownego rejestru w urzędzie gminy zgodnie z ustawą o opiece nad dziećmi do lat 3;
·      działalność pocztowa niewymagająca zezwolenia (art. 6 ust. 1 ustawy z 23 listopada 2012 r. – Prawo pocztowe, Dz. U. z 2012 r. Nr 0, poz. 1529). Działalność ta wymaga wpisu do rejestru operatorów pocztowych, a organem prowadzącym rejestr jest Prezes Urzędu Komunikacji Elektronicznej (art. 8);
·      działalność z zakresu usług rynku pracy, w tym prowadzenie usług poradnictwa zawodowego, pośrednictwa pracy, doradztwa personalnego i pracy  tymczasowej, polegającej na zatrudnianiu pracowników tymczasowych i kierowaniu tych pracowników oraz osób niebędących pracownikami do wykonywania pracy – działalność ta wymaga wpisu do Krajowego Rejestru Agencji Zatrudnienia, a organem rejestrowym jest marszałek województwa właściwy dla siedziby podmiotu ubiegającego się o wpis;
·      działalność w zakresie prowadzenia pracowni psychologicznej, w tym prowadzącej badania psychologiczne w celu orzeczenia istnienia lub braku przeciwwskazań psychologicznych do kierowania pojazdem – działalność ta wymaga wpisu do rejestru podmiotów prowadzących pracownię psychologiczną; prowadzi go marszałek województwa właściwy ze względu na siedzibę;
·      działalność weterynaryjna, tj. leczenie zwierząt (prowadzenie zakładu leczniczego dla zwierząt) – działalność ta wymaga wpisu do specjalnego rejestru, a organem rejestrowym jest właściwa ze względu na siedzibę zakładu leczniczego dla zwierząt okręgowa rada lekarsko-weterynaryjna.

Ustawy oznaczające dany rodzaj działalności jako działalność regulowaną określają jednocześnie warunki jej podejmowania i wykonywania. Zawierają także informację, czy jej prowadzenie wymaga zezwolenia lub wpisu do rejestru.  

4.    Brak możliwości prowadzenia działalności odpłatnej. Często spotykanym błędem w statutach z perspektywy prowadzenia działalności jest nieuwzględnienie możliwości pobierania opłat, czyli prowadzenia działalności odpłatnej. Brak takich zapisów często bierze się z niewystarczającej wiedzy nt. różnic pomiędzy działalnością statutową odpłatną a działalnością gospodarczą. W obawie przed zakwalifikowaniem działalności jako „gospodarcza” organizacje usuwają takie zapisy. W rezultacie pozostaje im wyłącznie prowadzenie działalności statutowej nieodpłatnej i wspomaganie się darowiznami oraz składkami. W praktyce organizacje wielokrotnie organizują np. zajęcia dla dzieci lub dorosłych, zamieszczając stosowną informację na plakatach i ulotkach, np. „wpłata za udział – 12 zł/1h”. Pobieranie opłat odbywa się wówczas z naruszaniem zapisów statutowych, a nawet z naruszeniem ustawy o rachunkowości. Część organizacji próbuje wybrnąć z niezręcznych zapisów statutowych, przyjmując zamiast wpłaty tzw. „darowizny na działalność statutową” lub angażując firmę zewnętrzną, która przyjmuje wpłaty i rozlicza się z organizacją. Takie działania są jednak niedopuszczalne – darowizna a wpłata to dwie zupełnie inne formy. Zapisy statutowe należy w takich sytuacjach niezwłocznie skorygować. Jest to też jedna z sytuacji, która dyskwalifikuje wiele organizacji z ubiegania się o środki np. z Funduszu Inicjatyw Obywatelskich. Organizacje często zaznaczają w formularzu oferty, w polu dot. działalności, iż nie prowadzi działalności odpłatnej, a jednocześnie w części wniosku dot. budżetu wskazują, iż niezbędny wkład własny zostanie pokryty częściowo z symbolicznych opłat ponoszonych przez uczestników.  

5.   Zmiany w statucie Częstym błędem popełnianym przez stowarzyszenia i fundacje jest posługiwanie się zmienionym statutem, pomimo że zmiany te nie są jeszcze obowiązujące. W tej sprawie wypowiedział się m.in. Sąd Apelacyjny w Poznaniu. W uzasadnieniu wyroku z 31 stycznia 1996 r. I ACr 615/950 uznał, że zmiany w statucie stają się obowiązujące z chwilą uprawomocnienia się postanowienia sądu o wpisie tych zmian do rejestru. Częstą wadą statutu jest zapis uniemożliwiający w praktyce jego zmianę. Zapisy statutowe wskazują na przykład, że zmian w statucie fundacji może dokonać tylko fundator. Zapisy te nie są same w sobie niczym złym, ale mocno komplikują sytuację na przykład w chwili śmierci jedynego fundatora.