Jaki związek może mieć gromadzenie danych z integracją lokalnej społeczności? W przypadku najnowszej kształtującej się dopiero formy dokumentowania przeszłości, czyli archiwów społecznych - bardzo dużą! 

Archiwa kojarzą nam się z rzędami zakurzonych półek, zapełnionych opasłymi tomami dokumentów, nad którymi pieczę sprawują poważne instytucje i udostępniają je tylko upoważnionym osobom. Od pewnego czasu coraz bardziej popularna staje się nowa forma gromadzenia faktów z przeszłości, czyli archiwistyka społeczna. Nie zajmuje się ona zbieraniem oficjalnych dokumentów, ale skupia się na ludzkich historiach. Jej zasoby dotyczą życia społecznego i prywatnego, a w zbieraniu danych szczególną rolę odgrywają członkowie lokalnych społeczności. To ich historie i materiały są głównym źródłem informacji. Archiwistyka społeczna polega na oddolnym gromadzeniu anegdot, opowieści, pamiątek czy zdjęć. Najcześciej pochodzą one z prywatnych zbiorów, które przez tradycyjnie pojmowaną archiwistykę były często pomijane. W jaki sposób się to odbywa? Bezpośrednio – poprzez rozmowy i spotkania z ludźmi, którzy mają do opowiedzenia ciekawe historie. 

W nowej formie gromadzenia historii, szczególną rolę odgrywają tzw. archiwiści społeczni – czyli osoby, których zadaniem jest zbieranie materiałów. Ich praca polega na kontaktowaniu się z ludźmi, którzy mają do przekazania ciekawe opowieści czy zbiory. Niekiedy wcielają się także w role detektywów. Na przykład, posiadając zdjęcie sprzed kilkudziesięciu lat, wybierają się do miejsca, w którym zostało one zrobione i szukają osób, które się na nim znajdują lub mogli je znać. W ten sposób odkrywają często przepiękne historie. Nawiązują więzi z osobami, które cieszą się, że mogą opowiedzieć komuś swoje przeżycia i pomóc poznawać świat, który już przeminął. 

Idea archiwistyki społecznej staje się coraz popularniejsza w Polsce. Ośrodek Karta, który zajmuje się jej promowaniem, oferuje wsparcie dla wszystkich, którzy chcieliby zajmować się gromadzeniem takich zbiorów lub posiadają ciekawe kolekcje i pragną się nimi podzielić. Organizowane są m.in szkolenia z prowadzenia nowoczesnego archwium społecznego, bezpłatne konsultacje, wspólne akcje promocyjne, czy też fora zrzeszające archiwistów społecznych. Oprócz tego istnieją internetowe bazy gromadzące zgłoszone zbiory. Cyfrowe Archiwum Społeczności Lokalnej (www.archiwa.org/catl) to internetowa baza danych dedykowana gromadzeniu historii związanych z życiem lokalnych społeczności. Jest stale aktualizowana i uzupełniana o najnowsze kolekcje. Każdy, kto postanowi do niej dołączyć, ma możliwość utworzenia swojej podstrony na www Cyfrowego Archiwum. Dzięki temu, społeczności zyskują za darmo swoje “miejsce” w internecie i mogą sprawnie przekazywać innym informacje o swojej działalności. 

Archiwum społeczne może powstać zarówno z inicjatywy jednej osoby, jak i stowarzyszenia czy np. gminnej bilbioteki. Oprócz tworzenia ciekawych kolekcji – tym, co najcenniejsze w tej idei jest sam proces zbierania informacji. Odkrywanie i dokumentowanie wydarzeń z przeszłości to doskonały pomysł na aktywizację i integrację otoczenia. Spotkania archiwistów społecznych są naturalną okazją do tworzenia więzi miedzypokoleniowych. Najstarsi członkowie społeczności są skarbnicą informacji i ciekawych opowieści, a młode osoby – dzięki wykorzystaniu nowych technologii – wiedzą, jak zachować je w ciekawej formie. W ten sposób, dzięki wspólnej pracy, powstaje coś unikatowego, co posłuży także kolejnym pokoleniom. 

Dla wielu lokalnych społeczności stworzenie archiwum społecznego może być początkiem budowania grupowej tożsamości. W każdym z nas na zawsze pozostają bowiem cząstki miejsc, w których się wychowaliśmy lub żyliliśmy. Nawet, jeśli były to miejsca bez bogatej tradycji czy długiej historii, jak np. współczesne blokowiska. Sam fakt, że mieszkali w nich ludzie dzielący z nami wspólne przeżycia, nadaje im unikalny charakter. Warto ocalić go od zapomnienia.