Współpraca w grupie jest promowana w świecie biznesu oraz edukacji, a także na polu działań społecznych. Człowiek od wieków przeczuwał, że “co dwie głowy, to nie jedna”, a jeszcze lepiej, gdy tych głów jest kilka. Psychologom społecznym w XX wieku udało się to naukowo potwierdzić. Dowiedli oni, dlaczego współpraca się opłaca i jakie psychologiczne mechanizmy za tym stoją.  

Zaangażowanie kilku osób sprawia, że możemy podzielić się obowiązkami w zgodzie ze swoimi naturalnymi kompetencjami i talentami. Jeśli tę kompetencyjną miksturę, doprawimy sprawnym zarządzaniem i charyzmatycznym przywództwem, mamy gotowy przepis na skuteczne współdziałanie. Jednak – pracując w grupie – czyhają na nas również pewne psychologiczne pułapki. Warto je znać, by wiedzieć, czego możemy się spodziewać i na co powinien zwrócić uwagę lider oraz inni członkowie zespołu, by ich działania były jeszcze bardziej efektywne:  

Cienie współpracy  

Współpraca w ostatecznym rozrachunku przynosi ogrom korzyści. Jednak może się wiązać z pewnymi ograniczeniami, które tłumaczą następujące zjawiska:  

Próżniactwo społeczne – zdarza się, że – działając w grupie – wkładamy w wykonanie zadania mniej wysiłku niż pracując w pojedynkę. Zaangażowanie jest tym mniejsze, im trudniej je zmierzyć. Próżniactwo pojawia się również wtedy, gdy projekt, za który jesteśmy współodpowiedzialni nie jest dla nas osobiście ważny.  

Rozproszenie odpowiedzialności (inaczej “efekt widza”) – ze zjawiskiem próżniactwa społecznego jest związane rozproszenie odpowiedzialności. Działając w grupie, mamy większe poczucie anonimowości, a odpowiedzialność za ostateczny efekt naszych działań dzielimy między wszystkich członków zespołu. Świadomość, że nie zostaniemy indywidualnie rozliczeni za efekty, często wiąże się ze spadkiem wysiłku wkładanego w zadania grupowe.  

Myślenie grupowe – podczas podejmowania wspólnych decyzji możemy podlegać zjawisku myślenia grupowego, które prowadzi do tego, że decyzje podejmowanie wspólnie mogą być jakościowo gorsze niż te podejmowane indywidualnie. Wiąże się to z autocenzurowaniem się (czyli nieujawnianiem swoich pomysłów z obawy przed negatywną reakcją grupy) oraz przystawaniem na pomysły zespołu (konformizm).  

Aby uniknąć pułapek współpracy, warto by lider przestrzegał kilku reguł:  

– definiuj i komunikuj cele – zdefiniuj i mów w jasny sposób o celach projektu. Spraw, by członkowie zespołu mieli szansę się z nimi utożsamić. Zaangażowanie jest wówczas o wiele większe niż w przypadku niejasnych celów lub takich, których nie podzielają członkowie zespołu.
– bazuj na wartościach – dowiedz się, jakie wartości wyznają członkowie Twojego zespołu. Jeśli wiesz, że ważny jest dla nich samorozwój, dbaj o to, by zlecać takie zadania, przy których zespół rzeczywiście będzie mógł się rozwijać i zdobywać nowe doświadczenia.
– dawaj informację zwrotną – grupa, by działać skutecznie, potrzebuje feedbacku na temat efektywności swoich działań. Dbaj o to, by dawać członkom zespołu regularne informacje zwrotne o postępach i o tym, co warto poprawić.
– doceniaj pomysły – pracuj metodą burzy mózgów i staraj się nie krytykować koncepcji innych osób. Pamiętaj, że ktoś – kto dwa razy usłyszy – że jego pomysł jest beznadziejny, może obawiać się zaproponować coś po raz trzeci.