W lokalnych społecznościach jest wielu mieszkańców, którzy chcą działać, ale  ograniczają ich w tym formalności i procedury. Sprawiają, że motywacja, ochota i pasja słabną. Czy można realizować przedsięwzięcie, zanim założy się organizację? Jeśli pomysł nie spotka się ze społecznym zapotrzebowaniem, to czy jest sens się formalizować? Początkowo może być zdecydowanie za mało chętnych, aby utworzyć stowarzyszenie rejestrowane i warto najpierw sprawdzić się w działaniu.  

W ostatnim czasie pojawiły się różne możliwości pozyskania funduszy na lokalne inicjatywy podejmowane przez tzw. grupy nieformalne, tj. osoby, które dopiero organizują swoją działalność na wybranym terenie (np. osiedla, gminy), w związku z określonym tematem (np. ochrony środowiska) lub dla wybranej grupy docelowej (np. dla dzieci, seniorów lub studentów). Jedną z nich jest konkurs „Spółdzielnia pomysłów” SGB-Banku, który daje wsparcie m.in. organizacjom nieformalnym. Pozwala zorganizować się wokół wspólnej idei i wcielić ją w życie. Wzięcie w nim udziału jest okazją, by sprawdzić się w działaniu. Tak, aby z czasem nasza grupa mogła zorganizować się np. pod szyldem stowarzyszenia czy fundacji. Zrealizowanie wspólnego projektu ze środków pozyskanych w ramach tego typu konkursu to rodzaj testu dla członków grupy nieformalnej. Pozwala na sprawdzenie jakości współpracy, zaangażowania i determinacji poszczególnych osób na rzecz osiągania wspólnych celów.

Obok działań w ramach konkursu, grupy nieformalne mają także inne możliwości współpracy. Są one możliwe w sytuacji, gdy jedna osoba (lider) weźmie na siebie ciężar odpowiedzialności i zarejestruje działalność gospodarczą zgodną z obszarem działalności grupy. W praktyce jednak takie rozwiązania nie są trwałe i w dłuższej perspektywie mogą doprowadzić do rozpadu grupy w wyniku konfliktu interesów.

Jedną z ciekawszych możliwości współpracy w ramach  grup nieformalnych jest skorzystanie z inkubatora działalności (głównie w dużych miastach) oraz tzw. „parasola” udzielanego przez doświadczoną organizację (fundację, stowarzyszenie), która zgodnie ze statutem zajmuje się wspieraniem grup nieformalnych lub lokalnych inicjatyw. Na potrzeby realizacji konkretnego przedsięwzięcia przez grupę nieformalną zawierane jest porozumienie pomiędzy jej przedstawicielem a  organizacją „parasolem”. Wspomaga ona początkujących społeczników w zawieraniu umów (posiada osobowość prawną), użycza konta pomocniczego, które pozwala na pobieranie opłat, odprowadza niezbędne narzuty od umów cywilno-prawnych, zapewnia zaplecze administracyjno-biurowe, a także wspomaga w rozliczeniu środków. Obowiązkiem organizacji parasolowej jest właściwe zaksięgowanie kosztów. Na mocy porozumienia może ona  udzielić pełnomocnictwa przedstawicielowi grupy do zaciągania zobowiązań na odrębnie ustalonych zasadach, a także upoważnić do zatwierdzania wykonania prac lub odbioru zleceń. Porozumienie można zawrzeć na potrzeby pozyskania grantu, dotacji w ramach otwartego konkursu ofert (np. ogłoszonego przez samorząd gminny) lub zrealizowania odpłatnej działalności statutowej.  

Przykład: grupa nieformalna rodziców chce zorganizować festyn dziecięcy w budynku należącym do ośrodka kultury. Udział w nim ma być odpłatny, a wstęp każdego dziecka ma kosztować 10 zł, co pozwoli pokryć koszty organizacyjne, tj. ozdobienia sali, przygotowanie i wydruk plakatów, pokrycie honorarium zaproszonych artystów, zakupy materiałów plastycznych oraz upominków dla dzieci. Przedstawiciel grupy nieformalnej zawarł porozumienie z organizacją „parasolową”, w którym określono, że zainteresowani rodzice będą wpłacać kwotę 10 zł na konto organizacji parasolowej z tytułem wpłaty „festyn dziecięcy”, a całość środków zostanie przeznaczona na koszty organizacji festynu z zastrzeżeniem pokrycia kosztów prowadzenia rachunku bankowego i księgowości organizacji parasolowej. Ponadto przedstawiciel grupy nieformalnej został upoważniony do zawarcia umowy z ośrodkiem kultury na nieodpłatne skorzystanie z sali widowiskowej. Grupa nieformalna zorganizowała festyn dla ponad 150 dzieci, pozyskała od dodatkowych mecenasów upominki dla dzieci, które rozdano podczas festynu, a za zgromadzone środki na koncie organizacji parasolowej pokryła wszystkie wcześniej wymienione koszty oraz dodatkowo wykupiła polisę NNW oraz OC organizatorów, o czym nie pomyśleli w początkowej fazie organizacji przedstawiciele grupy nieformalnej rodziców. Na potrzeby poniesionych kosztów po stronie organizacji„parasolowej, tj. w celu właściwego rozliczenia środków (w tym dokumentacji oraz księgowości) wygospodarowano 120 zł z zebranych środków.  

Przedstawione możliwości prowadzenia aktywności przez grupy nieformalne w lokalnych społecznościach sprawiają, że motywacja do działania na rzecz małej ojczyzny się utrzymuje, a wręcz wzrasta. Grupy niemające osobowości prawnej zyskują szansę na działanie z dopilnowaniem wszelkich formalności.

Zorganizowanie się i współpraca, pomimo braku przynależności do stowarzyszenia czy fundacji, jest ważne zwłaszcza w początkowej fazie działalności. Pozytywny efekt współpracy ma bowiem szansę przekonać kolejne osoby, które w przyszłości być może zechcą razem założyć stowarzyszenie. Powyższe rozwiązania na chwilę obecną są ciekawe dla tzw. „trójek klasowych” czyli rodziców aktywnych w szkołach i przedszkolach, a także dla stowarzyszeń zwykłych, których forma na chwilę obecną jest mocno ograniczona.